Diyabetik Ayak ve Tırnak Bakımı

Diabetik ayak şeker hastalığının “diabetes mellitus”un sık görülen komplikasyonlarındandır ve tüm dünyada en sık ayak kesilmesi “amputasyonu” sebebidir. Uygun tedavi uygulanmadığında enfektif olay nedeniyle ölümle de sonuçlanabilmektedir. Diabetes mellitusun iki temel komplikasyonu olan vasküler hasar ve nöropati, diabetik ayak oluşumunda ana sebeplerdendir Kimler bu ameliyata adaydır? Diabetes mellitus, görülme sıklığı ve komplikasyonlarının yol açtığı morbiditeler nedeniyle çok önemli bir sağlık sorunudur. Ayak ülserleri diabetik hastaların hastaneye yatırılmalarının en önemli nedenlerdendir ve yüksek oranda morbidite ve mortalite oranı yanısıra hasta ve ailesi için ciddi problemler yaratır.

Diabetik ayak yaraları yüksek seviyeden bacak amputasyonuna kadar gidebilen ciddi sorunlar yaratabilmesi bakımından üzerinde önemle durulması gereken konulardandır. Yapılan araştırmalarda diyabetik hastaların yaklaşık %15’inde yaşamlarının bir döneminde ayaklarında yara gelişimi meydana geldiği gösterilmiştir. Diabet tüm dünyada en sık ayak amputasyonu sebebidir. Alt ekstremite amputasyonu uygulanan hastaların %51’ini diabete bağlı amputasyonlar oluşturur. Diabetik ayak ülserleri periferal nöropati, vasküler yetmezlik, infeksiyon ve immün sistem bozukluklarının izole veya kombine etkileri ile oluşmaktadır. En önemli ve en sık görülen komplikasyon periferal duyu kaybının eşlik ettiği periferal nöropatidir. Diabetik ayak ülserlerinin oluşmasında esas sorumlu duyusal, motor ve otonomik sinir fonksiyonlarındaki bozulmadır. Duyusal nöropati eldiven-çorap dağılımı tarzındadır. Yani hastalar ayak dokunma duyusunu, sıcak soğuk hissini ve acı duyusunu kaybederler. Ayakları üşüyünce ısınmak için yanaştıkları soba gibi ısı kaynaklarının aşırı ısı sonucu yakmasını hissetmezler. Ayakkabısının içindeki çivi ya da ufak taş gibi yabancı cisimlerin verdiği acıyı hissetmezler. İleri hastalarda ellerde de benzeri kayıplar oluşur. Duyusunu tümüyle kaybetmiş olan ayak tekrarlayan travmalara karşı duyarsız kaldığından ülser gelişimine yatkınlık olur.

Ayrıca diyabetik hastaların ayakları bu duyu kaybı ile birlikte terleme kaybına da uğrarlar. Terleme olmaması sonucu ayak derisi kurur, çatlar ve en önemlisi yürüme esnasında sürtünerek yara açılması kolaylaşır. Otonom nöropati gelişmesi neticesinde yağ ve ter bezlerinde fonksiyon kaybı olur . Ayakta normal terleme ve ısı regülasyon mekanizmaları bozulur. Sonuçta ayak tabanında kuruma, soyulmalar ve ölü deri kalınlaşmaları bunların sonucunda da deride minik çatlaklar oluşur ve buradan bakterilerin girişi neticesinde enfeksiyon ve onu izleyen diğer komplikasyonlar gelişir. Duyu kaybı nedeni ile bu hasarların fark edilmesi geciktiğinden erken koruyucu ve tedavi edici girişimler yapılamaz ve yara oluşumu hız kazanır. Ciltteki ölü deri kalınlaşmaları yani hiperkeratotik lezyonlar (kallus) yabancı cisim gibi davranır ve ek bası yaratır . Ayakta motor nöropatiye bağlı gelişen deformiteler diabetik nöroartropati olarak da adlandırılan Charcot deformitesine yol açan bir dizi olayın başlangıcını oluşturur ki sonucunda ayağın basıya maruz kalan yüzeylerinde değişikler oluşur ki metatars başı ve parmak uçlarına binen bası miktarı arttığından buralarda ülser gelişimi olasılığı artar. Yara tedavisi için ameliyat öncesi hazırlıklar ve değerlendirme Hiperglisemi tedavisi yanında uygun antibiyoterapi ve gerekli olgularda hiperbarik oksijen tedavisi ve Negatif Basınç Yara Terapisi faydalıdır. Diabetik ayak ülserlerini tedavi ederken temel yara bakım prensiplerinin eksiksiz uygulanması gerekmektedir. Ayak dorsumunda selülit ve ödem bulunabileceğinden ayaktaki ödemi azaltmak için elevasyon uygulanmalıdır. Antibiyotik tedavisi başlamadan önce kültürlerin alınmış olması gerekmektedir.

Cerrahi girişimler: Diabetik ayak ülserlerinde, ülserlerin bir kısmı cerrahi girişime gerek duymadan serum fizyolojikle yapılan ıslak pansumanlarla kendiliğinden iyileşebilmekteyken önemli bir kısmında cerrahi girişim ihtiyacı olmaktadır. Ortaya çıkan yumuşak doku defektlerinin kapatılması için çok farklı rekonstrüksiyon alternatifleri mevcuttur. Diabetik hastalarda ayak rekonstrüksiyonları travmatik doku defektlerinde olduğundan daha zordur çünkü diabete ait komplikasyonlar burada yapılacak cerrahi girişimlerdeki başarı oranını düşürmektedir. Debridman ve uygun doku transferleri ile yapılan diabetik yara onarımları, majör ekstremite amputasyonlarına esas sebep olan bacağı ve yaşamı tehdit eden infeksiyon oranlarında da ciddi azalmalar sağlayabilmektedir. Bu ameliyatının riskleri ve yan etkileri tabiî ki vardır. Ancak bu girişimler yapılmaz ise ayak kaybı kaçınılmaz sonuç olabilir. Ameliyatlar kadar ameliyat sonrası bakım ve normal hayata dönüş aşamaları da çok önemlidir. Elde edilen sonucun sürekliliği için aşamalı normal hayata dönüş sabırla takip edilmelidir. Bu girişimlerden sonra ayak hiçbir zaman daha önceki sağlam haline geri dönemez.

Diyabetik ayak tedavisi, diyabetli bireylerde ayak sorunlarının önlenmesi, tedavi edilmesi ve yönetilmesi için gereken tıbbi bakım ve önlemleri içerir. Diyabetik ayaklar, yüksek kan şekeri seviyeleri nedeniyle oluşan dolaşım sorunları ve sinir hasarı (nöropati) nedeniyle daha hassas hale gelebilir. Bu nedenle, diyabetik ayakların düzenli olarak izlenmesi ve uygun bakımın sağlanması önemlidir. İşte diyabetik ayak tedavisinin temel prensipleri:

1. Düzenli İzleme:
   - Diyabetik ayaklar, düzenli olarak bir sağlık profesyoneli tarafından izlenmelidir. Bu, herhangi bir problem erken teşhis edilirse, hızlı bir şekilde müdahale edilmesini sağlar.

2. Kan Şekerinin Kontrolü:
   - Diyabetli kişilerin kan şekerini kontrol altında tutması, dolaşım sorunlarının ve sinir hasarının önlenmesine yardımcı olabilir.

3. Ayak Hijyeni:
   - Ayaklar, her gün ılık su ve hafif sabunla yıkanmalıdır. Ayakların iyice kurulanması ve özellikle parmak aralarının kuru olması önemlidir.

4. Kuru Cilt ve Çatlamalar:
   - Diyabetik ayak cildi kuruyabilir. Bu nedenle uygun bir nemlendirici kullanarak cildin kurumasını önlemek önemlidir. Ancak, nemlendiriciyi tırnakların altına veya parmak aralarına sürmemelisiniz.

5. Tırnak Bakımı:
   - Tırnaklar düzenli olarak kesilmeli ve düzgün bir şekilde törpülenmelidir. Tırnakları çok kısa kesmekten kaçınılmalıdır.

6. Doğru Ayakkabı Seçimi:
   - Rahat, uygun büyüklükte ve destekleyici ayakkabılar giymek önemlidir. Ayakkabılar içinde sert malzemeler veya dikişler cilde sürtünme yapmamalıdır.

7. Yara ve Enfeksiyon Bakımı:
   - Herhangi bir kesik, çizik, yara veya enfeksiyon durumunda hemen bir sağlık profesyoneline başvurmalısınız. Yaralar temiz tutulmalı ve iyileşmeleri izlenmelidir.

8. Sigara İçmeme:
   - Sigara içmek, dolaşım sorunlarını ve ayak problemlerini kötüleştirebilir. Diyabetik bireylerin sigara içmeyi bırakması önemlidir.

9. Dolaşımın İyileştirilmesi:
   - Düzenli fiziksel aktivite yapmak, kan dolaşımını artırarak ayak sağlığını destekler.

Diyabetik ayak bakımı, kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir ve bu nedenle bir sağlık profesyonelinin yönlendirmesi önemlidir. Ayak problemleri erken teşhis edilirse, daha ciddi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir.


Diyabetik ayak tedavisi, diyabet nedeniyle gelişen ayak problemlerinin önlenmesi, tedavi edilmesi ve yönetilmesini içerir. Diyabetik ayak sorunları cilt problemlerinden başlayarak daha ciddi komplikasyonlara kadar bir dizi farklı şekilde ortaya çıkabilir. İşte diyabetik ayak tedavisinin temel prensipleri:

1. Glikoz Kontrolü: Diyabetik ayakların tedavisinin temel adımı, kan şekerinin iyi bir şekilde kontrol edilmesidir. İyi bir kan şeker kontrolü, sinir hasarı ve dolaşım sorunlarının riskini azaltabilir.

2. Ayak Bakımı:
   - Ayaklar her gün yıkanmalı ve kurulanmalıdır. Su sıcaklığına dikkat edilmelidir; sıcak su yanıklara neden olabilir.
   - Ayak tırnakları düzenli olarak kesilmeli, tırnak köşelerine dikkat edilmeli ve törpülenmelidir.
   - Cilt kuruluğunu önlemek için ayaklar düzenli olarak nemlendirilmelidir, ancak bu işlem tırnakların altına sürülmemelidir.
   - Ayak tırnaklarının kesilmesi ve cilt bakımı, bir podolog veya ayak bakım uzmanı tarafından yapılabilir.

3. Uygun Ayakkabı Seçimi: Rahat, uygun büyüklükte ve ayak şeklini destekleyen ayakkabılar giymek önemlidir. Ayakkabı içindeki sert dikişler veya malzemeler ayaklara zarar verebilir.

4. Düzenli Doktor Kontrolleri: Diyabetik kişiler, düzenli olarak doktorlarına veya diyabet uzmanlarına ayak sağlığını kontrol etmek için gitmelidirler. Ayak problemleri erken teşhis edilirse, tedavi şansı daha yüksektir.

5. Enfeksiyonları ve Yaraları İzleme: Ayaklarda yaralar veya enfeksiyonlar gelişirse, bu durum hemen bir sağlık profesyoneliyle paylaşılmalıdır. Erken teşhis ve tedavi, daha ciddi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olur.

6. Dolaşım Sorunları İçin Tedavi: Diyabet nedeniyle oluşan dolaşım sorunlarını yönetmek için doktorlar ilaçlar veya diğer tedavi yöntemleri önerebilir.

7. Yara Bakımı: Diyabetik ayaklarda yaraların iyileşmesi daha zor olabilir. Bu nedenle yaralar özel yara bakımı ve doktor denetimi altında tedavi edilmelidir.

8. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Diyabetik ayak problemleri, fizik tedavi ve rehabilitasyon programları gerektirebilir. Bu programlar, ayak fonksiyonunu iyileştirmeyi amaçlar.

Diyabetik ayak tedavisi, diyabetik kişilerin yaşam kalitesini yükseltmek ve ayak sorunlarının ilerlemesini engellemek için önemlidir. Diyabetik ayak problemleri tedavi edilmediğinde, daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir, bu nedenle düzenli olarak doktor takibi ve ayak bakımı çok önemlidir.